Film d' amore y d' anarquia

Μια ταινία του 1973 στην ασφυκτικά γεμάτη αυλή του Συλλόγου των Ελλήνων Αρχαιολόγων. Το “Film d´amore y d´ anarquia”, της Lina Wertmüller, είναι μια στρατευμένη, πολιτική, αντιφασιστική ταινία και ταυτόχρονα μια τραγωδία με όλα τα χαρακτηριστικά της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Η αγάπη απελευθερώνει ακόμα και όταν οδηγεί στον αφανισμό. Μπορεί η κοινωνία να αντιπαλέψει τον φασισμό παίζοντας στο δικό του γήπεδο; Η βία, το προνομιακό συστατικό λειτουργίας όλων των φασιστικών κομμάτων, έρχεται για να φιμώσει κάθε αντίθετη φωνή, πατώντας επάνω στην βουβή συγκατάθεση του τρομοκρατημένου λαού. Μια αυτό-εκπληρούμενη προφητεία που οδηγεί ολόκληρη την κοινωνία στην καταστροφή. Το μήνυμα της Lina Wertmuller δεν είναι επίκαιρο, όσο και αν οι καταστάσεις που βλέπουμε να διαδραματίζονται δίπλα μας συνηγορούν για το αντίθετο,  είναι διαχρονικό.

Προσθήκη λεζάντας

Η Salome (Mariangela Melato), πόρνη,  που δουλεύει σε οίκο ανοχής στην Ρώμη, της δεκαετίας του ’30,  παρουσιάζει ως εξάδελφό της και φιλοξενεί,  ένα φιλήσυχο μελαγχολικό αγρότη, τον Τonino (Antonio Soffiantini), ο οποίος έχει σχέσεις με Ιταλούς αναρχικούς. Σχεδιάζουν να δολοφονήσουν τον Μουσολίνι. Ανάμεσα στον Tonino και στην Tripolina (Lina Polino), μια νεαρή πόρνη, αναπτύσσεται ένας δυνατός ερωτικός δεσμός. Η Tripolina, για να προστατεύσει τον αγαπημένο της έρχεται σε σύγκρουση αρχικά  με την Salome και μετά με τον Tonino, γιατί μπορεί να διακρίνει, όχι μόνο την ματαιότητα της επιχείρησης, αλλά και το ασφυκτικό αγκάλιασμα της συλλογικής ιστορικής διαδρομής ενός λαού, επάνω στις ζωές των απλών ανθρώπων.

Η Lina Wertmüller κινηματογραφεί με εξαιρετική λεπτομέρεια την αντίθεση ανάμεσα στο αυθεντικά λαϊκό και την ψευδολαϊκή κακογουστιά και έπαρση του φασιστικού κινήματος. Οι εσωτερικές λήψεις, μέσα στο μπορντέλλο και ειδικά στους κοινόχρηστους χώρους, τα ζουμ πάνω στα πρόσωπα των πελατών και των εταίρων, εξηγούν περισσότερα και από σελίδες ολόκληρων αναλύσεων. Η ερωτική έλξη, η ανάγκη να αγαπηθείς γι’ αυτό που είσαι, οδηγεί το φασίστα αξιωματούχο, τον  Spatoletti (Eros Pangi), να ζητήσει από την Salome να συνευρεθούν, έστω και μια φορά, χωρίς αμοιβή. Όμως μόνο σε μια απελευθερωμένη κοινωνία μπορεί να απελευθερωθεί και ο έρωτας. Ή όταν δημιουργηθούν στιγμιαίες νησίδες ελευθερίας.
Έντονο αφήνει, σε όλη την ταινία, το ίχνος της η μουσική και τα τραγούδια του Nino Rota, πότε προσποιητά εύθυμη στα πλαίσια του "ανεβαστικού" τόνου και της ξενοιασιάς των οίκων ανοχής και πότε λυγμική, να ψάχνει απεγνωσμένα...

Διαβάζουμε από τον Enrico Malatesta:

«Θέλουμε την ελευθερία, θέλουμε οι άνδρες και οι γυναίκες να μπορούν να αγαπηθούν και να ενωθούν ελεύθερα, χωρίς άλλο κίνητρο, παρά μόνο την αγάπη, χωρίς βία ηθική, νομική ή φυσική.

Αλλά η ελευθερία, ενώ είναι η μοναδική λύση που μπορούμε και πρέπει να προσφέρουμε, δεν λύνει ριζικά το πρόβλημα, δεδομένου ότι η αγάπη για μπορεί να ικανοποιεί, χρειάζεται και οι δυο ελευθερίες να συνυπάρχουν, και συχνά δεν συνυπάρχουν αμοιβαία, και δεδομένου επίσης ότι η ελευθερία του να κάνεις αυτό που θέλεις, είναι μια φράση κενού περιεχομένου, όταν πραγματικά δεν γνωρίζεις τι είναι αυτό που θέλεις.

Είναι πολύ εύκολο να πει κανείς: «Όταν ένας άνδρας και μια γυναίκα αγαπιόνται, ενώνονται και όταν παύουν να αγαπιούνται χωρίζουν». Αλλά θα χρειαζότανε για να μπορεί αυτή η αρχή να μετατραπεί σε κανόνα γενικό, που θα σιγουρεύει την ευτυχία, να υπήρχε η επιθυμία για αγάπη και για χωρισμό και για τους δυο ταυτόχρονα. Και αν κάποιος αγαπά, αλλά δεν τον αγαπούν; Και αν κάποιος την ίδια στιγμή αγαπά διάφορα άτομα και αυτή η μίξη δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή;

«Είμαι άσχημος» μας έλεγε μια φορά ένας φίλος, «τι θα κάνω αν κανείς δε θέλει να με αγαπήσει;» Η ερώτηση προκαλεί γέλιο, αλλά ταυτόχρονα μας αποκαλύπτει αληθινές τραγωδίες.

Ένας άλλος στενοχωρημένος από το ίδιο πρόβλημα μας έλεγε: « Πραγματικά, όταν δεν βρίσκω την αγάπη, την αγοράζω, ακόμα και αν χρειάζεται να κάνω οικονομία στο ψωμί. Τι θα έκανα αν οι γυναίκες δεν εκδιδόντουσαν; Η ερώτηση είναι φοβερή, αλλά δείχνει την επιθυμία, που υποχρεώνει τους ανθρώπους να εκπορνεύονται, αλλά είναι επίσης τρομερό…τρομερά ανθρώπινο.

Μερικοί θα ισχυριζόντουσαν, ότι το φάρμακο θα μπορούσε να βρεθεί στην ριζική εγκατάλειψη της οικογένειας, στην εγκατάλειψη της σταθερής σεξουαλικής σχέσης, υποβιβάζοντας την αγάπη σε μια πράξη φυσική, ή τουλάχιστον υποβιβάζοντας την σε ένα συναίσθημα παρόμοιο με αυτό της φιλίας, που αναγνωρίζει την ποικιλία, την διαφορετικότητα και την ταυτόχρονη έκφραση συναισθημάτων.

Και τα παιδιά; Θα ανήκουν σε όλους;

Μπορεί να διαλυθεί η οικογένεια; Θα μπορούσε να επιθυμεί κανείς αυτό;

Πριν από οτιδήποτε άλλο, πρέπει να παρατηρήσουμε, αναλογιζόμενοι το καθεστώς της καταπίεσης και του ψεύδους, που υπήρχε και υπάρχει ακόμη μέσα στην οικογένεια, ότι εκεί μέσα βρισκόταν και συνεχίζεται να βρίσκεται ο μεγαλύτερος παράγοντας εξέλιξης του ανθρώπινου είδους, επομένως μέσα στην οικογένεια βρίσκεται ο κανονικός άνδρας, που θυσιάζει τον άνδρα, χωρίς άλλη αποζημίωση πέρα από την αγάπη της συντρόφου του και των παιδιών.

Αλλά θα μπορούσαν να μας πουν, ότι όταν εκλείψουν τα συμφέροντα, όλοι οι άνθρωποι θα ήταν σαν αδέλφια και θα αγαπιόντουσαν αμοιβαία.

Φυσικά και δεν θα μισούνταν, φυσικά και το συναίσθημα της συμπάθειας και της αλληλεγγύης θα αναπτυσσόταν πολύ και το συνολικό συμφέρον των ανθρώπων θα μετατρεπόταν σε σπουδαίο παράγοντα στην συμπεριφορά του καθενός.

Αλλά αυτό δεν θα ήταν αγάπη. Το να αγαπάς όλο τον κόσμο μοιάζει με το να μην αγαπάς κανένα.»